دیتا ساینس یا علم داده چیست؟
یکی از واژه‌ها و مشاغل پُر جستجو در این روزها در آمریکا، واژه‌ی علم داده یا دیتا ساینس و متخصص علم داده است. این حرفه یا تخصص، امسال، برای چهارمین سال متوالی، جزوه مشاغل پُر درخواست و پُر از موقعیت شغلی در آمریکا و سایر کشورهای صنعتی محسوب می‌شد و گمان میکنم به این زودی‌ها، نیاز این کشورها به متخصص علم داده برآورده نشود. پس ورود به این رشته می‌تواند، ضامن داشتن یک شغل خوب با درآمد بالا در آینده، برای دانشجو یا محقق باشد.
اما اینکه دیتا ساینس چیست و دقیقاً قرار است چه کاری بکند، گمان میکنم هنوز کاملاً مشخص نیست، چون با توجه به نیازها و موردهای مختلف، ابزار متفاوتی باید بکار گرفته شود. ولی چیزی که واضح است، یک متخصص علم داده یا دیتا ساینس، در سه رشته‌ی:
1- ریاضیات،
2- آمار،
3- علوم کامپیوتر،
اطلاعات نسبتاً خوب و جامعی دارد و می‌تواند بوسیله‌ی این سه شاخه، با ورود به شرکت‌های بزرگ و کارخانجات و با مطالعه و آنالیز داده‌ها، در تصمیم‌گیری‌ها و درآمدزایی بیشتر، نقش بسزایی داشته باشد. اصلی‌ترین ابزار هم در این بین، علم آمار است که بزودی همگان خواهند فهمید، این علم، یکی از بزرگترین دستاوردهای بشر تا به امروز بوده، است و خواهد بود، البته نه آماری که در دانشگاه‌ها صرفاً تدریس میشود تا بتواند چند داده محدود را مطالعه و آنالیز نماید، شخص باید از ابزارهای آماری، جهت سر و کله زدن با حجم بسیار بزرگی از داده‌ها، استفاده نماید. سپس از ریاضی و برنامه‌نویسی کامپیوتری، مخصوصاً زبان پایتون (Python)، کمک بگیرد تا بتواند داده‌ها را در مسیر درست مطالعه و بهره‌برداری و اخذ الگوهای مناسب، رده بندی کند و نتیجه مطلوبش را اخذ نماید.
آیا در این رشته کتاب به زبان فارسی وجود دارد؟
اخیراً یک کتاب فارسی با عنوان “علم داده: مفاهیم و مهارت‌ها” به قلم یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه تهران همراه با یکی از دانش‌آموختگان کارشناسی ارشد ایشان، خواندم. البته در این کتاب نیز مطلب تخصصی خاصی از این رشته دستگیرم نشد. اما تقریباً اطلاعات عمومی زیادی در خصوص آن کسب کردم. مثلاً اینکه، در آمریکا، اخیراً گرایش خاصی به سمت رشته‌ی آمار، در بین دانشجویان ایجاد شده و اینکه تعداد دانشگاه‌هایی که در حال ایجاد رشته‌ی علم داده یا دیتا ساینس هستند، هر روز رو به افزایش است. تعاریف مختلف از این رشته، بیان شده و … . ولی متاسفانه هیچ بحث عملی، با جزئیات بیشتر برای فهم خواننده از این رشته، عنوان نشده است.
بهرحال باید بدانید که در رشته‌ی علم داده یا دیتا ساینس، در حال حاضر کتاب به زبان فارسی، تقریباً، وجود ندارد. البته چند جلد کتاب در این حوزه دیده‌ام که دوستان در رشته‌های مدیریت یا اقتصاد به رشته‌ی تحریر در آورده‌اند که خیلی مباحث، آماری، ریاضی و کامپیوتری در آنها وجود ندارد. پس اگر بخواهید به عمق تعاریف و تکنیک‌ها در این گرایش پی‌ببرید و تصمیم بگیرید که وارد آن بشوید یا نه، باید چند کتاب به زبان انگلیسی بخوانید. مثلاً من کتاب (The Mathematics of Data) را به تازگی از انتشارات انجمن ریاضی آمریکا (AMS) خریده‌ام که حاوی مباحث بسیار جالب و تخصصی در این زمینه است.
کتابی در حوزه‌ی دیتا ساینس یا علمِ داده
آیا رفتن دانشجویان ریاضی به این سمت، مفید است؟
با توجه به اینکه در حال حاضر، دانشجویان بخاطر سیستم غلط آموزشی، از لحاظ فهم ریاضی، افت بسیار شدیدی داشته‌اند، خواندن ریاضی برایشان سخت شده است. پس ورود به رشته‌ایی که هم نزدیک به آن است، هم کاربردی باشد و هم موقعیت شغلی بهتری داشته باشد، صد در صد توصیه میشود. اما در ایران، در حال حاضر چنین رشته‌ایی به‌صورت رسمی وجود ندارد (تنها دانشگاه شهید بهشتی در مقطع کارشناسی ارشد در این رشته پذیرش دارد) و متقاضی باید به آمریکا یا سایر کشورهایی که این رشته را دارند، برود.
اما اشتباهی که دانشجویان انجام می‌دهند این است که آنها گمان می‌کنند، برای اینکه وارد مقطع دکتری، بعنوان مثال رشته‌ی علم داده بشوند، همانند ایران اول باید یک مدرک کارشناسی ارشد داشته باشند تا بعد بتوانند در دوره‌ی دکتری پذیرش بگیرند. اما سیستم آموزشی آمریکا اینگونه است که برای پذیرش در مقطع دکتری، فقط از شما یک لیسانس می‌خواهند. دوره‌ی دکتری در آنجا پنج الی شش سال بطول می‌انجامد و در این دوره، تا دو سال واحدهایی را برای شما پیش‌بینی می‌کنند که هم دروس کارشناسی ارشد را پوشش دهد و هم دروس دوره‌ی دکتری را. از سال سوم به بعد هم معمولاً وارد پژوهش می‌شوند تا وقتی که کارشان به نتیجه برسد.
پس، بعد از اخذ لیسانس، اصلاٌ نیازی به این ندارید که بلافاصله وارد مقطع ارشد بشوید. به عقیده‌ی بنده، همین دوسالی را که وقتتان را برای گرفتن ارشد، تلف می‌کنید، وقت بگذارید و آزمون‌های تافل (TOEFL) و جی.آر.ایی. (GRE) را که مهمترین مدارک برای ورود به بهترین و بزرگترین دانشگاه‌های آمریکا است، بگیرید. نگران رزومه قوی هم نباشید. اگر انگیزه قوی و هدف خوبی داشته باشد، و بتوانید یک هدف نامه (Statement of Purpose) خوب بنویسید، قطعاً از یک دانشگاه بسیار بزرگ و به اصطلاح با پرستیز، پذیرش (Admission) خواهید گرفت و کاملاً خرج تحصیلات‌تان را (با توجه به شرایطی) تا پنج سال تمام می‌دهند. حتی ورود به دانشگاه‌های پزشکی در آمریکا هم به همین شکل است. شخص اول باید در یکی از رشته‌های علوم پایه یک مدرک کارشناسی بگیرد، سپس مجاز است که وارد دانشکده‌ی پزشکی بشود. در غیر اینصورت محال است، مگر اینکه از نوع دانشگاه‌هایی باشد که فقط پول می‌گیرند و مدرک چاپ می‌کنند.
البته تنها این رشته مد نظر نیست. لزومی ندارد، کسی که لیسانس ریاضی دارد، تا آخر عمر ریاضی بخواند. می‌تواند وارد رشته‌ی علوم کامپیوتر بشود. یا آمار یا هر رشته‌ی دیگری که به آن علاقمند است و در آن مستعد می‌باشد. ولی بدانید که رشته‌هایی نظیر علم داده، آمار و یا علوم کامپیوتر، در کشورهای صنعتی، تقریباً جزو مشاغل خیلی خوب و با درآمد بالا محسوب می‌شوند. البته به عقیده‌ی بنده، تغییر رشته‌ی دانشجویان ریاضی به رشته‌های دیگر، مثل همین رشته‌هایی که در بالا قید نمودم، مزایای دیگری هم دارد.
بعنوان مثال شما در ایران، در حال حاضر بعید است که حتی با داشتن دکتری در رشته‌ی ریاضی، بتوانید عضو هیات علمی دانشگاه‌ها بشوید چون تعداد افراد و مدارک در این رشته، در حال حاضر زیاد است، (مگر گرایش‌های جدیدی مثل ریاضی مالی، رمز و کد و …) البته امکانش هست که در سال‌های آتی، این تعداد به شدت کاهش یابد و مجدد همان غصهها تکرار شوند. ولی بعنوان مثال در رشته‌ایی مثل علوم کامپیوتر، چون اکثر افراد میتوانند خارج دانشگاه، کار کنند و درآمدهای خوبی داشته باشند، معمولاً به هیات علمی شدن، تن نمی‌دهند و تعداد افراد هیات علمی در این رشته، کم است و این بدیهی است که جذب راحت میشود، حتی اگر ضعیف باشید. پس فقط باید کسانی این رشته را ادامه دهند که واقعاً ریاضی در خونشان باشد و بتوانند کارهای پژوهشی بسیار خوبی انجام دهند تا به این‌وسیله وارد دانشگاه‌ها شوند، بعنوان یک هیات علمی. در غیر اینصورت باید تغییر رشته بدهید.
این نکته را نیز در ذهن داشته باشید، که دانشجویان ریاضی، چون منطقِ ریاضیِ ذهن‌شان خوب است، نسبت به دانشجویان کامپیوتر و یا حتی آمار، بعد از ورود به این رشته‌ها، موفق‌تر می‌شوند. مثلاً بدانید که بزرگترین برنامه‌نویسان کامپیوتری در دنیا، افرادی بوده‌اند که از ریاضی به سمت این رشته رفتند و هم چنین در رشته‌ی علم داده و یا حتی آمار.
آینده این رشته در ایران چطور خواهد بود؟
قطعاً چون تعداد افرادی که در دیتا ساینس متخصص هستند در کشور بسیار کم است، داشتن دانش و مدرک در این زمینه، در آینده، شخص را در ایران بیکار نخواهد گذاشت. اما همه‌ی اینها بستگی به سواد و روابط فرد دارد. در خیلی از کتاب‌های علم داده یا دیتا ساینس، توصیه میشود که شخص باید بتواند قدرت مجاب کردن دیگران را داشته باشد که این مستلزم داشتن روابط اجتماعی بالاست. مثالی هم می‌زنند که فرض کنید شما مسئول یک تیم تحقیقاتی در خصوص خط تولید یک کارخانه هستید. بعد از اینکه اطلاعات را کاملاً آنالیز کردید و نتیجه‌گیری نمودید، باید بیائید و یافته‌هایتان را برای هیات مدیره‌ی آن مجموعه ارائه نمائید و آنها را متقاعد کنید که این داده‌ها و اطلاعات ما را به سمت انجام چنین کاری سوق می‌دهند، باید به آنها ثابت نمائید که انجام اینکار باعث منفعت‌های مادی فراوانی برای مجموعه است، در غیر اینصورت کار شما بی‌فایده است.
با تمام این تفاسیر، داشتنِ دانشِ تخصصی در این رشته در ایران، در سال‌های پیش رو، بسیار مورد نیاز خواهد بود و کسانی که در این زمینه حرفی برای گفتن داشته باشند، هم جایگاه خوبی را کسب خواهند کرد و هم درآمد بالایی خواهند داشت. در حال حاضر در ایران، دانشگاه شهید بهشتی، بعنوان یکی از زیرشاخه‌های رشته‌ی ریاضی کاربردی، این رشته، یعنی دیتا ساینس را راه‌اندازی کرده‌اند. احتمالاً بزودی، سایر دانشکده‌ها، در دانشگاه‌های بزرگ کشور، چنین گرایشی را تعریف و راه‌اندازی نمایند. ولی در حال حاضر، مقطع دکتری این رشته در ایران وجود ندارد.
بنابراین، اگر شما قرار است که از ایران بروید و یک رشته‌ایی را بخوانید و بعدها برگردید تا به میهن و وطن‌تان خدمت کنید، بهتر است بدنبال رشته‌هایی باشید که در کشور وجود ندارند یا افراد متخصص در آنها بسیار کم هستند، یکی از این رشته‌ها علم داده است.
آموزش رایگان علم داده یا دیتا ساینس
اگر دیدگاه، نظر و یا سؤالی در خصوص دیتا ساینس دارید حتماً در قسمت نظرات منعکس کنید. ما پاسخ شما را می‌دهیم.
پی‌نوشت: دانشگاه‌های خواجه نصیر، تربیت مدرس و شاهد، در دوره‌ی کارشناسی ارشد، برای ورودی مهر 1399 در رشته علم داده اقدام به پذیرش دانشجو کردند.
سلام استاد عزیزم
حالتون چطوره؟؟ خیلی دلم براتون تنگ شده .
از خواندن مطالبی که درمورد ((علم داده )) در سایتتون قراردادید لذت بردم .
انشاءالله همیشه سلامت باشید .
سلام علی جان:
ممنون عزیزم، شما لطف دارید. خودت خوبی؟ با خانم قزلسفلو حتماً در تماس باش، سعی کنید یک کار مشترک بین رشته‌ایی با هم انجام بدهید، حتی شده برای همایش‌ها.
سلام ، منم خوبم خداروشکر .
باشه ، تشکر .
سلام و عرض ادب
ممنون از مشاوره و رهنمودهای خوبتان.
لطفا در خصوص کارشناسی ارشد ریاضی زیستی راهنمایی بفرمایید.
آیا قبولی در این رشته سخت است؟
بازار کار آن چگونه است؟
تشکز
سلام مریم جان:
عرض کنم خدمت شما که این‌روزها قبولی در ارشد در هیچ رشته و گرایشی سخت نیست، بنا به هزارن دلیل: یکی از آنها اینه که انگیزه‌ها برای رقابت خیلی کم شده. اما در مورد بازار کار، ببینید هر رشته‌ایی که تعداد مدرکش کم باشد، تا مدتی خوبه ولی بعد از گذشت چند سال چون اکثر دانشگاه‌ها می‌روند سمت اون رشته و به اصطلاح فقط مدرک چاپ می‌کنند، کم کم بازار رشته خراب میشه. ولی الان در حال حاضر اگر حرفی برای گفتن داشته باشید در این رشته، می‌توانید وارد تیم‌های تحقیقاتی زیستی و یا حتی پزشکی هم بشوید. مثلاً الان دانشگاه لوزان سوئیس شروع کرده داره ریاضی محاسباتی میگیره و فقط هم بدنبال دانشجویان ریاضی هست، ولی بهترین‌ها رو میگیره. پس باید قوی باشید تا بتونید یک جایگاه رو از آن خودتون کنید. امیدوارم تا حدودی پاسخ به سؤالتون داده باشم. بدرود عزیزم
درود بر استاد دانشمند و پرمايه ام
خیلی ممنون بابت اطلاعات خوب و مفیدتان که در اختیار ما دانشجویان قرار می دهید، انشالله قدر زحمات شما را بدانیم و جبران کنیم. اینجانب آرزوی موفقیت را در هر زمینه برای شما دارم.
سلام گل‌لر جان و ممنونم بابت اظهار محبت و لطف‌ات. انشاا.. شما هم به اهداف بزرگتون برسید
با سلام
بنده کارشناسی ارشد بازرگانی دارم و لیسانس برق و 12 سال تلاش کردم که مهاجرت کنم به کانادا ولی به دلایل مختلف موفق نشدم و بعد این همه مدت تصمیم گرفتم فعلا در ایران بمونم و کار کنم. من حدود 40 سالمه و خیلی دوست دارم در حوزه data science و نهایتا AI کار کنم.. اما ظاهرا 5 سال طول میکشه تا حرفه ای بشی میخواستم بدونم با یادگیری این رشته از
بازار عقب نمیمونم و این رشته اشباع نمیشه؟ منظورم چه قدر مونده که ایران هم مثل آمریکا و کانادا این رشته سرو صدا کنه؟
سلام ریحانه جان:
عرض کنم خدمتت که قطعاً تا چند صباح دیگر ما به شدت نیازمند این رشته‌ها هستیم، ولی شما این رشته رو در کنار کار اصلیت دنبال کن، که اگر هم یک‌درصد نشد و به ایران نرسید، شما از کار خودت عقب نمانید. مثلاً من خودم قصد دارم وارد این رشته بشوم، ولی در کنار کار اصلی خودم، نه اینکه همه چیز رو بزارم کنار و کلاً بچسبم به علم داده. این رشته یا همون هوش مصنوعی، نیازمند صنعت و اقتصاد پویا هست، حواست به اینها باشد.
سلام آقای دکتر.
ممنون از بابت مطالب خوبی که به اشتراک می گذارید.
من کارشناسی ارشد ریاضی کاربردی هستم از دانشگاه تهران گرایش تحقیق در عملیات.
مدتی هست که در مورد علوم داده تحقیق کرده ام. و می خواستم برای مقطع دکترا برای خارج اقدام کنم. ولی گپ تحصیلی دارم. و نگران این هستم که نتونم از پس مصاحبه بر بیام. به نظر شما دوره هایی که دانشگاه شریف برای علوم داده می گذاره می تونه کمک کننده رزومه باشه برای من یا نه؟ اصلا دوره هایی که در ایران هستند آیا می تونه اطلاعات مفیدی رو منتقل کنه به فرد یا نه؟ لطفا راهنمایی بفرمایید.
سپاسگزارم.
سلام یاسمن جان،
عرضم خدمت شما که قطعاً دوره‌هایی که برگزار میشه خیلی مفید هست برای شروع، ولی باید سعی کنید چهارچوب کلی رو پیدا کنید و خودتون ادامه بدهید، چون این رشته خیلی وسیع هست و با چند دوره نمی‌توانید ادعا کنید که متخصص علم داده هستید. از مصاحبه و سایر موارد گرفتن ادمیژن نگران نباشید، فقط بدنبال نمره زبان باشید، البته کمی هم پایتون بخوانید و اندکی هم آمار مقدماتی بدانید، در ادامه خیلی مفید هست براتون.
در دانشگاه‌های بزرگ، تحصیل شما در کنار یک تیم تحقیقاتی به پیش خواهد رفت و نیاز اون تیم، مشخص میکنه شما باید چه دروس یا چه نرم‌افزارهایی رو دنبال کنید. ولی مطمئن باشید تصمیم درستی گرفتید، این رشته آینده‌ی بسیار بسیار درخشانی خواهد داشت. بازم سؤالی بود، مطرح کنید.
سلام مرسی بابت مطلبتون.من حدود یک ساله توی این حوزه دارم فعالیت میکنم.خیلی خوب درموردش نوشتین تا چند وقت دیگه نیز کشور به این حوزه زیاد میشه.
درمورد ترجمه کتاب اگه خواستین میتونیم همکاری کنیم موضوعش برام جالبه
سلام هانیه جان،
ممنون. در مورد ترجمه کتاب باید عرض کنم خدمتت که کتاب بعد از گذشت سه ماه از سفارش، هنوز از آمریکا به دست بنده نرسیده. ماه قبل پیگیری کردم و گفتند ظاهراً کتاب در جایی گیر کرده یا گم شده، و مجدد یک نسخه‌ی دیگه برام ارسال کردند. اگر به دستم رسید و نیاز به همکار پیدا کردم، حتماً از شما و اطلاعاتتون، استفاده خواهم گرفت. البته شما میتونید یک لطفی بکنید و مطالبی که در این مدت آموختید رو بنویسید و ارسال کنید تا منتشر کنیم و دوستان دیگر هم استفاده نمایند. مطلب رو هم به اسم خودتون نشر خواهیم داد.
سلام وقت بخیر
هانیه جان امکان داره ایمیل یا شماره ایی در اختیار من قرار بدید که بتونم در مورد دیتا ساینس ازتون سوال بپرسم آخه منم ابتدای راهم نمیدونم چجوری شروع کنم ممنون میشم
سلام آقای دکتر
ممنونم از اطلاعات و سایت خوبتون
ی سوال از خدمتتون داشتم، من لیسانس و فوق لیسانس عمران هستم، میتونم برای پذیرش مقطع فوق لیسانس در رشته دیتا ساینس در خارج از کشور (بیشتر آمریکا، کانادا یا استرالیا) اقدام کنم؟ یا اینکه حتما باید لیسانس ریاضی، آمار، کامپیوتر بود؟
ممنونم
سلام عزیزم
بله، این مورد کاملاً چیز عادی و طبیعی هست، مخصوصاً در دانشگاه‌های آمریکا. اون دو کشور دیگر هم خیلی از مواردشون شبیه به سیستم دانشگاهی آمریکا هست. اتفاقاً شماها که دید مهندسی و کاربردی دارید، بیشتر مورد نظر اونها هستید. این قسم رشته‌ها که بین‌رشته‌ایی هستند، نیاز خیلی زیادی به دانش تخصصی ندارند. اگر هم هر درسی از دوره‌ی لیسانس نیاز باشد، خودشون برای شما بعنوان پیش‌نیاز برگزار خواهند کرد. اصلاً نگران نباشید. فقط بدنبال مدرک زبان و جی.آر.ایی. باشید اگر قصد رفتن دارید، بقیه‌ی مسائل حل میشود.
با سپاس و تشکر فراوان از وقتی که گذاشتین و پاسخ دادین
سلام خدمت شما استاد عزیز من لیسانس نرم افزار دارم و علاقه مند به دیتا ساینس هستم و طبق جست و جو هایی که کردم گفتند که هوش برای ارشد بخونم.خواستم ببینم مراحلی هست که بتونم بگذرونم منظورم آموزش های استپ استپ ،خودم خود خوان _تا بتونم کمی دیتا رو یاد بگیرم شما نظری دارید ؟ممنونم
سلام دوست عزیز
چون رشته‌ات کامپیوتر بوده، بنظرم کمی آمار مقدماتی بخون، چون ضعف بچه‌های کامپیوتر در ورود به دنیای علم داده، همین ضعف ریاضی و آمارشون هست و نقطهی قوتشون هم کدنویسی و آشنایی با زبانهای برنامه‌نویسی هست. متاسفانه برای علم داده، برنامه‌ی مدونی در ایران و حتی در خارج از ایران نداریم و دپارتمان‌ها وقتی که می‌خواهند به سمت این موضوع بروند، با توجه به نیاز خودشون، سرفصل‌هایی رو تدوین و دنبال می‌کنند. البته شاید هم حق داشته باشند، چون اینقدر وسیع هست این شاخه که دقیقاً مشخص نیست باید از کجا شروع کنی، مگر اینکه هدفت مشخص باشد. بنظرم دنبال پایان‌نامه‌های ارشد و دکتری در این گرایش بگرد و اونها رو بخون تا مسئله‌ی خودت رو پیدا کنی. کمی بری جلو متوجه میشی پیدا کردن مسئله یعنی چی. امیدوارم که توضیحات اندک من، بشما کمک کند. آخرین نکته هم اینه که زبان انگلیسی، در این شاخه مثل جدول ضرب میمونه برات، یعنی ابتدای همه چیز. پس تو برنامه‌هات حتماً زبان هم باید باشه، چون در این رشته کتاب فارسی نیست.
متشکرم از پاسخ تون 🙂
سلام استاد
من رشته تحصیلیم برق قدرت بوده و در ارشد رشته کنترل و اتوماسیون خوندم و تجربیات خوب در نفت و ساخت پالایشکاها دارم با توجه به جدید بودند رشته data sentience ایا اینترکانکشنی بین این رشته و رشته من وجود دارد و برای بدست اوردن یک پذیرش خوب در مقطع دکترا مثلا در دانشگاهای امریکا ایا شانسی دارم با توجه به اینکه سن بالایی هم دارم حدود 48 ….چون وضع کار در ایران خراب است علاقه مندم که به امریکا مهاحرت کنم شاید شریط از اینی که هست بهتر شد.
سلام حسین جان
الان چون در شرایطی هستیم که در همه‌ی علوم، دادههای دسته‌بندی نشده‌ی زیادی داریم، هر کس بتونه از این داده‌ها به بهترین شکل ممکن استفاده بکند، برنده است. استفاده‌ی خوب از این داده‌ها، یعنی علم داده. تمام پروژه‌ها در این حیطه رو هم فقط در راستای افزایش تولید و یا فروش باید تعریف کرد. برای همین هم هنوز در دنیا چهارچوب دقیق و یا تعریف دقیقی از این حوزه‌ی پژوهشی وجود ندارد. همه به فراخور نیازهاشون تیمی رو تشکیل می‌دهند و مدل‌سازی و نتیجه‌گیری می‌کنند. در مورد مهاجرت به آمریکا حتماً این پست رو بخون. در رابطه با همکار خودم هست که به آمریکا رفت برای ادامه تحصیل دوباره. در مورد سن باید خدمتت عرض کنم، من خودم با چندتا از دانشگاه‌های بسیار رده بالا در آمریکا تماس گرفتم و بخاطر سنم پرسیدم، و اونها همگی گفتند برای ما سن مهم نیست. رزومه‌ی داوطلب حرف آخر رو می‌زند. حالا شما سابقه کار چون دارید، برای اونها خیلی ارزشمند هست. ولی در مورد علم داده باید خدمتت عرض کنم که قطعاً جذاب‌ترین و کاربردی‌ترین علم در دهه‌های پیش‌رو خواهد شد.
سلام و وقت بخیر استاد گرامی بابت مطلب بسیار خوبتون درباره ی علم داده.
من کارشناسی ریاضی محض خوندم از دانشگاه پیام نور و معدل 13.8 و حدود 10 سال سابقه ی تدریس در دبیرستانها رو دارم و ریکامندهای خیلی خوبی میتونم از مدیرانی که باهاشون کار کردم بگیرم.به نظرتون با توجه به این بکگراند میتونم پذیرش برای دیتا ساینس بگیرم از دانشگاهای امریکا, کانادا و یا اروپا؟
اگر نه به نظرتون چیکار میتونم بکنم برای رفع ضعف معدل و دانشگاه و چه توجیهی میتونم در sop بیارم برای رفتن به سمت این رشته؟
سلام فاطمه جان
اگر قصدت آمریکا باشه، نمری خوب در GRE همه چیز رو برای شما حل میکنه. حتی در خیلی از دانشگاه‌های دیگه هم این نمره نقطهی قوت و مثبت هست براتون. ولی برخی از دانشگاه‌ها تاکید زیادی روی ریزنمرات دارند. در مورد SOP مواردی که احیاناً بنده بشما بگم کاملاً کلی و کلیشه‌ایی هست، بهتره خودتون بنویسید. مهمترین چیزهایی که نظر اون تیم انتخاب‌کننده رو جذب میکنه، اول GRE، دوم نمره‌ی زبان، سوم SOP قوی، بعد میره روی مقالات و ریز نمرات و دانشگاهی که از آنجا دانش‌آموخته شدید.
ولی از همه‌ی اینها مهمتر در فرایند اپلای، پشتکار هست. خیلی‌ها ده یا بیست تا اپلای می‌کنند، بعد خسته می‌شن و رها می‌کنند. این غلطه. طرف بالای صد مورد اپلای کرده، پنج‌تا بهش جواب دادن و در نهایت بهترین گزینه رو برای خودش انتخاب کرده. پس شما هم بهتره زیاد به این مورد فکر نکنید و فقط با اراده و پشتکار، دنبال هدفتون باشید. قطعاً سابقه‌ی کار هم براتون چیز خیلی خوبی محسوب میشه، چون برای اونها توان کارگروهی، خیلی مهمه.
سلام استاد
از شما یه راهنمایی میخواستم و بسیار ممنون میشم که کمکم کنید ، لیسانس من مهندسی کامپیوتر هستش و در کشور سوئیس زندگی میکنم راستش مدتی هست که در فکر ادامه تحصیل برای Master در رشته Data science هستم ولی از اونجایی که ۴۱ سالم هست فکر میکنم که شاید کمی دیر شده برای ادامه تحصیل و بهتره که یک دوره های چند ماهه
برنامه نویسی رو برای سر کار رفتن شروع کنم واقعا موندم که کدوم کار رو انجام بدم ممنون میشم بهم کمک کنید .
سلام
اگر تنها باید یکی از این دو را انتخاب کنید و برای کار و پول درآوردن عجله دارید، کلاس‌های برنامه‌نویسی متفرقه رو دنبال کنید تا سریع‌تر کار رو یاد بگیرید و برای مصاحبه‌های شغلی تشریف ببرید. ولی اگر شرایطش رو دارید، هر دو رو به موازات هم ادامه بدهید، گاهاً در دانشگاه‌ها هم شرایط کاری خوبی پیش میاد. توجه داشته باشید، در دانشگاه‌ها در تمام دنیا، بیشتر مفاهیم ارائه میشه و عموماً به کاربرد و مسائل عملی نمی‌رسند. اما بعضاً اساتید، دانشجوهای مستعدشون رو وارد پروژه‌هاشون می‌کنند و این میشه شروعی برای کار که در بیرون دانشگاه خیلی کم پیش میاد.
سلام وقتتون بهیر بابت اطلاعت خوبتون واقعا سپاسگزارم.من در حال حاضر دانشجوی لیسانس مدیریت بازرگانی هستم و واسه ارشد میخوام صنایع رو شروع کنم به امید خدا تو بخش بهینه سازی ها علاقه دارم و حس میکنم میتونم ارتباط بگیرم با علم داده تو این راه، میخواستم بدونم شما واسه ارشد پیشنهاد خاصی واسه من دارید؟؟؟تو بحث ریاضیات باید چ مباحثی رو بیشتر کار کنم به صورت جداگونه ک کاربردی تره واسم.
سلام شروین جان:
بنظرم بیشتر از ریاضیات الان برای شما، آمار و یادگیری چندتا زبان برنامه‌نویسی و نرم‌افزار مثل پایتون و آر مفیدتر باشه. وقتی که وارد رشته شدی، اون چارت درسی حد و حدود ریاضی رو که باید بدانی و بخوانی مشخص میکنه، ولی از پایتون و آمار هر چی بیشتر الان بخونی بهتره.
سلام استاد صبحتون بخیر
خیلی لطف کردید بابت راهنماییتون ممنونم واقعا
من تو این راه اگ جایی به مشکل خوردم حتما ازتون بازهم راهنمایی میگیرم.
سلام مجدد شروین جان،
احتمالاً تابستان دوره‌های آموزش علم‌داده می‌زارم در سایت، درخبرنامه ثبت‌نام کنید که بهتون اطلاع داده بشه.
سلام استاد
ممنون بابت اطلاعات مفیدتون ، یه سوال داشتم به نظر شما امکانش هست کسی که علاقه به برنامه نویسی داره بتونه بدون کلاس رفتن و از طریق فیلم های آموزشی که موجود هستش حرفه ایی یاد بگیره برای کار کردن یا حتما باید از کلاس های خصوصی و … استفاده کنه ؟ تشکر
سلام محسن جان
اصلاً کلاس خصوصی برای یادگیری برنامه‌نویسی توصیه نمی‌شود، برنامه‌نویسی کاری هست تیمی، چطور میشه شما و استاد تنهایی بشینید و کار کنید؟ پس دنبال کلاس‌های عمومی ولی با کیفیت باش که توسط خبرگان اون حوزه برگزار میشود. من خودم در تابستان، یک مدرسه‌ی تابستانی رایگان تحت عنوان «علم داده با پایتون» برگزار خواهم کرد. عضو بشید در سایت که آگهی و اعلانش برای شما بیاد تا بتونید ثبت‌نام کنید. در پایان این رو هم بگم که هیچ چیز با کیفیتی رو رایگان نمیشه آموخت، از یک مرحله‌ایی به بعد، اون فوت و فن کار رو باید بابتش هزینه پرداخت کنی، اگر طرف واقعاً اینکاره باشد. بدرود عزیزم
سلام مجدد
درسته استاد کاملا حرف شما رو قبول دارم و بسیار ممنون از راهنمایی ، و بی صبرانه منتظر کلاس های تابستانی شما هستم . تشکر
سلام استاد
یه سوال از خدمت شما داشتم دوره Data science رو یک موسسه به نام” توسعه” گذاشته به صورت آنلاین و با هزینه ۲میلیون و ششصد ، ۱۱۰ ساعت ظاهرا به مدت ۷ الی ۸ ماه به نظر شما میشه اعتماد کرد ؟ و این نمونه کلاس ها استفاده کاربردی دارن ؟
ممنون
سلام محسن جان
آره قابل اعتماد هستند، ولی ارزون‌تر هم میتونید یاد بگیرید. مثلاً «پکیج جامع علم داده با پایتون» رو جستجو کن، یک دوره‌ی کامل هست که فقط ۹۶ هزار تومان قیمت داره. بنظرم اینو ببینی راه میوفتی و کمکم یاد میگیری کل جریان چیه.
سلام مجدد
استاد جان راستش پیدا نشد با این قیمتی که نوشته بودید ! سایتی بود به نام codefried.ir که آموزش مقدماتی پایتون بود به نظر می رسید کافی نباشه .
البته سایت های دیگه هم بودن ولی با قیمت های بالاتر .
بسیار ممنونم بابت اطلاعات و راهنمایی هاتون ?
سلام، تا دو روز قبل تخفیف خورده بود. من چک کرده بودم
سلام خسته نباشید . یه سوال داشتم . من رشته لیسانسم اقتصاد علامه هست . میخواستم بدونم شما با رشته healthcare data science اشنایی دارید؟و امکان اینکه برای مستر این رشته بتونم برای دانشگاه های سایر کشور ها اقدام کنم وجود دارد ؟چه چیزهایی در رزومه باید داشته باشم بتونم اپلای کنم. ممنون میشم راهنمایی کنید در صورت امکان
سلام
دیتا ساینس زیرشاخه‌های متعددی داره که در واقع میشه کاربرد دیتاساینس در یک حوزه‌ی خاص. شما باید پایتون و آمار مقدماتی و کاربردی بلد باشید و همچنین ریاضی البته در اولویت سوم. رزومه هم فقط نمرات بالا در کارشناسی و مدرک زبان. همین دوتا کافیه. دانشگاه های خیلی خوب بخواهید برید، GRR هم لازمه.
سلام من دانشجوی لیسانس مهندسی صنایع هستم به کار تو حوزه ی دیتا ساینس علاقه مند شدم میخوام در مقطع ارشد درسی بخونم که هم به این حوزه مرتبط باشه هم برای اپلای دکترا برای خارج از کشور در دسترس تر و شدنی تر باشه چون من قصدم مهاجرته چه تحصیلی چه کاری ممنون میشم اگر راهنمایی کنید چه رشته ای با چه گرایشی رو دنبال کنم در ضمن برای یادگیری دیتاساینس جهاد دانشگاهی دانشگاه شریف هم از نظر کیفیت آموزش و هم اعتبار مدرک چطوره ممنون میشم اگر راهنمایی کنید
سلام
میتونی آمار کاربردی بخونی. الان وضعیت کاریش در غرب خیلی خوبه و بعد وارد دیتا ساینس بشی. دانشگاه شریف هم خوبه این دوره‌ایی که راه انداخته، ولی چون هدفت رفتنه فقط وقت بزار برای آیلتس بالای 7 و جی.آر.ایی. از مدرکی که از شریف میگیری، بهتره برات
با سلام
اینجانب کارشناسی ریاضی کاربردی و ارشد مدیریت دولتی از دانشگاه آزاد خوراسگان را دارم
در متنی از سایت تون نوشته بودید که نیاز نیست ارشد داشته باشید تا بتونید در رشته علم داده در خارج از کشور ادامه تحصیل بدید.
سوال من اینه که چطوری میشه در رشته علم داده ادامه تحصیل داد؟ در ضمن به دلیل اینکه مدت زمان زیادی از گرفتن مدرکم می گذره اینکه بخوام دوباره برای کنکور بخونم و ارشد علم داده در ایران را قبول بشم برام سخته. کلا می خوام بدون اینکه امتحان بدم دراین رشته ادامه تحصیل بدم. لطفا راهنمایی بفرمایید
سپاسگزارم
سلام
برخی از سیستم‌های دانشگاهی مثل آمریکا و انگلیس دانشجو از لیسانس وارد دوره تحصیلات تکمیلی میشه و یکضرب تا دکتری میره. اما اینکه فرمودید چطوری باید قبول بشم رو نمیشه در چند خط نوشت. اون مورد هم که فرموده بودین بدون امتحان برم بخونم، تقریباً غیرممکن هست. چون رشته کاملاً جدیده و رقابت برای ورود به اون بالاست. پس باید خیلی تلاش کنید تا قبول بشید. اگر نیاز به راهنمایی بیشتر داشتید، میتونید وقت مشاوره بگیرید، در خدمتتون هستم. بدرود
سلام من پایان نامه کارشناسی ارشدم را دیتا ساینس کار کردم از یک دانشگاه خوب. اما معدل لیسانسم حدود12.3هست آیا امیدی هست که بتوانم از یک دانشگاه معتبر پذیرش بگیرم؟ با توجه به اینکه معدل لیسانسم خیلی افتضاحه.
سلام کاملیا
نمرات برای برخی از دانشگاه‌ها مهم هستند و جزو اولین مواردی هست که بررسی می‌کنند. ولی با یک نمره خوب GRE میتونی این نقص رو جبران کنی. البته اگر بدنبال دانشگاه‌های خیلی خوب هستی. برای دانشگاه‌های رده دو و سه، اصلاً نیازی به GRE و نمرات بالا نداری
سلام وقتتون بخیر. من دانشجوی ترم 7آمار شهیدبهشتی هستم. میخواستم برای ارشد بدون آزمون اقدام کنم و مثل اینکه فقط رشته های زیرشاخه امار رو میشه انتخاب کرد. به نظر شما کدوم رشته اینده بهتری داره؟ و کدوم رشته باعث میشه دیتاساینتیست بشم؟
ممنون از شما
سلام یاسمن جان
بنظر من آمار زیستی آینده‌ی بهتری نسبت به سایر شاخه‌هاش داره، البته آمار رشته‌ی فوق‌العاده‌ایی هست در کل. از طریق آمار زیستی میتونی در آینده یک متخصص داده در تیم‌های تحقیقاتی پزشکی و داروسازی بشید.
سلام استاد روزتون بخير.
من ليسانس رياضي محض هستم و الان تقريبا ٦ ماهه دارم از طريق آموزش هاي آنلاين ديتا ساينس ياد ميگيرم. برنامه نويسي و پايتون هم ياد گرفتم و كار ميكنم. الان ٢ تا سوال دارم. اول اينكه به نظر شما حتما ارشد اين رشته رو شركت كنم براي وارد شدن در بازار كار لازمه؟( چون تو آگهي هاي استخدام اشاره به رشته تحصيلي نميشه) يا همينطور خودآموز خودم كار كنم هي ياد بگيرم؟
و دوم اينكه ارشد من به چند تا رشته تو اين زمينه برخوردم يكي علوم داده زيرشاخه مهندسي كامپيوتره يكي علوم داده زيرشاخه رياضي كاربرديه، و يكي داده كاوي زيرشاخه علوم كامپيوتره، اينا چه فرقي دارن و كدوم بهتره؟ ممنون ميشم راهنماييم كنين
سلام ریحانه جان
اولاً بگم که خیلی خوشحالم داری بابت آیندت تلاش میکنی، واقعاً درود بر تو. دوماً اینکه دیتا ساینس فعلاً چون در ایران مدرکش زیاد نیست میتونی وارد بازار کار بشی، پس به آموزش‌ها ادامه بده. ولی چون مدرک‌گرایی همیشه همه‌جا از جمله ایران وجود دارد، بنظرم حتماً گرفتن ارشد و یا حتی دکتری رو هم در برنامه‌هات بگنجان. بهرحال با مدرک بالاتر میتونی پروژه‌های سنگین‌تری رو بگیری، این یک واقعیته. اما در مورد رشته، عرض کنم گمان میکنم از طریق کامپیوتر وارد بشی بهتر باشه، البته از طریق ریاضی و یا آمار هم وارد بشی، بازم عالیه. یادت باشه، بهترین دانشگاه هم بری، مدرک بهت می‌دن، اما سواد کار عملی رو باید با دنبال کردن دوره‌های آنلاین خوب و تمرین یاد بگیری. موفق باشی عزیزم
ممنونم از راهنماييتون????
با سلام و احترام
در ابتدا سپاسگزارم استاد ارجمند که مطلب ساده و روان توضیح دادید و یک سوال از خدمت شما داشتم کارشناسی رشته تجارت الکترونیک هستم ریاضیات بنظرم در حد متوسط است اما علاقه زیادی به تحلیل و بررسی داده ها دارم بنظر شما کسی که در ریاضیات خیلی توانمند نیست برای ادامه تحصیل رشته داده کاوی را انتخاب کند کار درستی میتونه باشه ؟
سلام
چون کارشناسی‌تون خیلی مرتبط هست با روح دیتاساینس، میتونید با کمی تلاش بیشتر شکاف ضعف در ریاضی رو پر کنید. ولی یادتون باشه، ریاضی خیلی خیلی مهمه در بحث کار و تحلیل داده‌ها. بدرود
سلام وقتتون بخیر. یه سوال داشتم. من کارشناسی آمار هستم و برای ارشد میخوام رشته علم داده رو برم. شنیدم این رشته دکتری نداره. من برای دکتری چه رشته ها و یا گرایشاتی دیگه ای رو میتونم برم؟
سلام
میتونید برید سمت کامپیوتر و دکتری رو وارد هوش مصنوعی بشید و از این طریق دیتاساینس کار کنید
سلام
وقتتون بخیر
خیلی ممنون از اطلاعات مفیدی که گفتید
میخواستم بدونم کاری که یک متخصص آمار انجام میده با کاری که متخصص دیتا ساینس انجام میده چه تفاوتی داره
سلام
آمار تحلیل میکنه و دیتاساینس پیش‌بینی و اجرای مدل. آمار زیاد دنبال کار میدانی نیست، ولی دیتاساینس پنجاه درصدش کار میدانی هست
سلام و روزتون بخیر
عذر میخوام که مزاحمتون میشم استاد عزیز، سوالی داشتم از خدمتتون. راستش من کارشناسی فیزیک می خوندم اما ترم 6 انصراف دادم و بعد کارشناسی ام رو در رشته ی معماری گرفتم اما هوش ریاضی و تحلیل ام به نسبت خوب هست. با توجه به مطالعه هایی که داشتم، می خوام که ارشد رو در رشته ی دیتا ساینس ادامه بدم و بعد برای ادامه به اپلای و دانشگاه های خارج فکر می کنم. با توجه به این توضیحات و اینکه ارشد دیتا ساینس زیرشاخه گروه های ریاضی کاربردی و علوم کامپیوتر و مهندسی کامپیوتر و آمار هست، به نظر شما برای من در کدوم گروه احتمال قبولی بیشتر هست و کدام برای من راحت تر هست؟ خیلی ممنونم از توجه و راهنمایی اتون.
سلام
از کامپیوتر بری بهتره. سختی این سه شاخه تقریباً یکی هست. البته اگر پایه‌ات قوی‌تر بود من قطعاً میگفتم آمار.
سلام وقتتون بخیر
من دانشجوی ارشد mba گرایش mis هستم.. اخیرا خیلی درمورد دیتاساینس و دیتاماینینگ میشنوم و علاقمند شدم در این زمینه اطلاعات داشته باشم.
میخوام بدونم کاربرد علم داده کاوی در کسب و کار چیه؟
من میتونم روی این زمینه کار کنم و برای دکترا توی این حوزه اپلای کنم و متخصص این موضوع بشم؟
و یک سوال دیگه هم داشتم. آیا تفاوتی توی آموزش ها وجود داره؟ به طور مثال کسی که دیتاماینینگ رو برای کسب و کارها یاد میگیره مسیرش متفاوت هست با کسیکه دیتاماینینگ رو برای شاخه های دیگه یاد میگیره؟
یه راهنمایی اگر بکنید و یک مسیری برای یادگیری معرفی کنید ممنون میشم
دوره های آنلاین مناسب اگر میدونید معرفی کنید هم ممنون میشم
سلام نرگس جان
خیلی سوالهای کلی پرسیدید. شما یک دوره رو انتخاب کنید و تا انتها ببینید. بخش زیادی از سوالهاتون پاسخ داده خواهد شد. ولی کلاً دیتاساینس، با ماینینگ تفاوتهای زیادی داره. بنظرم شروع کن،کم کم میفهمی که چه باید کرد و چطوری پیش بری به سمت اهدافت
سلام.من دانش آموز پایه نهم هستم وامسال انتخاب رشته دارم.درسم خیلی خوبه والان همه چی آدم روهل میده سمت تجربی،اما من تجربی نمیرم.هوش خوبی توی تجارت وکسب وکار دارم،ریاضیم هم خوبه.بنظرتون وارد رشته ریاضی بشم وبعد مهندسی کامپیوتر یا علم داده یا هوش مصنوعی؟یا اینکه برم انسانی وبعد برم سمت رشته آمار یا مدیریت؟ممنون میشم راهنماییم کنید.
سلام
برو تجربی و ژنتیک بخون. تو این رشته میتونی از سواد و علاقه‌ی بالای ریاضیاتت استفاده کنی. یا میتونی بعد از اینکه کارشناسی ژنتیک رو گرفتی، ارشد بری سمت علم داده و اینها رو ترکیب کنی. بی‌نظیر خواهد شد
باعرض سلام و خسته نباشید خدمت استاد عزیز.من کارشناسی ریاضیات و کاربردها دانشگاه سمنان خوندم با معدل کل 15و برا ارشد رشته آمار ثبت نام کردم که خیلی علاقه به رشته علم داده دارم که دانشگاه تهران قبول بشم بنظرتون باید چیکار کنم و هدفم اینه برا دکتری برهم امریکا میخوام ازتون که راهنماییم کنید که ارشد چجوری بخونم و چجوری برنامه ریزی کنم؟
سلام مهدیه جان
تهران راحت میتونی قبول بشی. ولی از همه مهمتر زبان هست. تا میتونی زبانت رو تقویت کن
سلام استاد…استاد من میخواهم گرایشی رو برای ارشد انتخاب کنم و دنبال گرایشی هستم که بازار کار خوب داشته باشد و بین : تحقیق درعملیات .رمزو کدگذاری. علم داده نمیدانم کدام را انتخاب کنم شما میشود من را راهنمایی کنید و میخواهم جوری باشد که بتوانم در دو جا کار کنم مثلا در یک شرکت و در تدریس دنبال همچین چیزی هستم…ب نظرتون من کدوم رو انتخاب کنم؟
سلام دوست عزیز
الان بروزترین رشته علم داده هست. اگر بتونی قبول بشی و بخونی، بهترین گزینه است.
با عرض سلام وخسته نباشید ممنون از سایت خوبتون
ببخشید من لیسانس آمار هستم و هدفم مهاجرت هست و نمیدونم برای مهاجرت ارشد بخونم یا نه؟
واینکه میشه با مدرک زبان و یادگیری دیتا ساینس از دوره های انلاین اقدام کنم یا سخته؟
سلام مهسا جان
رشته‌ی شما عالیست. وقت بزار برای زبان و اگر قصد مهاجرت داری، دنبال دوره‌ی آنلاین، نرو. سعی کنی بصورت حضوری ادمیژن بگیری و بری.
سلام وقتتون بخیر ممنون از مطالب مفیدتون..یک سوال داشتم..من امسال فارغ‌التحصیل رشته ریاضی محض از دانشگاه اصفهان میشوم،البته معدل چشمگیری ندارم،میخوام وارد رشته دیتا ساینس بشم و برای مهاجرت اقدام کنم،خواستم بپرسم این شرایط ک از لیسانس بتونم فاند دکتری رو بگیرم قطعی هست؟ بنظرتون بهتره من بچسبم ب کنکور ارشد علم داده قبول بشم یا بچسبم ب زبان و برای فاند اقدام کنم؟؟ بعد ایا این رشته فول فاند هست؟؟ و مدرک آیلتس و GRE کفایت میکنه یا skill چشمگیری هم نیاز داره؟ ممنون میشم راهنمایی کنید?
سلام فاطمه جان
نمره‌ای بالای GRE معدل پائینت رو جبران میکنه. قطعاً میتونی پذیرش بگیری اگر نمرات بالای کسب کنی. میتونی همزمان بری جلو و دوره‌های مختلف رو ببینی که به رزومت اضافه بشه و چشمگیر تر بشه.
خیلی ممنونم از پاسخگوییتون?? برای دریافت مشاوره در این زمینه چطورباید اقدام کنم؟خوتون مشاوره شخصی میدین؟ سایت و یا شماره ای برای هماهنگی دارید؟
سلام فاطمه جان
از طریق لینک زیر اقدام کنید
https://www.m-fozouni.ir/consult/
سلام وقتتون بخیر باشه .. خواستم تفاوت big data و data science رو بدونم آیا یکی هستند؟
چون من اخیرا از big data و آیندش خیلی شنیدم . ممنونم
سلام سارا جان؛
از اسمشون مشخص هست. بیگ دیتا، با دادههای کلان کار میکنه و دیتا ساینس با هر نوع داده‌ای و در هر مقیاسی. دیتا ساینس به بیگ دیتا ختم میشه، ولی برعکس برقرار نیست. پس شما از دیتا ساینس شروع کن تا قبل از رسیدن به بیگ دیتا، با ابزارهای مختلفی آشنا بشی عزیزم.
سلام. ممنونم بابت اطلاعات مفیدتون.
وقتی نظراتو خوندم گفتم یا خدا همه میخوان علوم داده بخونن از پزشک گرفته تا انواع اقسام مهندسان
قطعا کمتر از 2 سال دیگه این رشته در سراسر دنیا اشباع میشه.
ی زمانی در آلاسکا چند نفر طلا پیدا کردن و ثروتمند شدن نتیجه این شد که کل آمریکا و کانادا ریختن دنبال طلا تو آلاسکا نتیجه نهایی این شد که جز عده معدودی چیزی گیرشون نیومد و پیروز میدان کسانی بودند که مردمو هل دادن به سمت طلا پیدا کردن و از طریق فروش بیل و کلنگ و دینامیت و … میلیاردر شدن.
محمود جان
ممنونم بابت نظرت و اینکه صادقانه از افکار و نگرشت گفتی. ولی بزودی راجع به این مورد، یک مطلب خواهم نوشت و حتماً به شما اطلاع خواهم داد. باز هم سپاس عزیزم.